Henrik Sjögren

Veel medische aandoeningen dragen de naam van hun 'ontdekker'.  
Wie ontdekte de Ziekte van Sjögren en hoe werd deze naam onsterfelijk?

Henrik Sjögren.
Marten Dooper In 1929 raadpleegt een 49-jarige vrouw in het Serafimer Ziekenhuis in Stockholm de dan 30-jarige oogarts Henrik Sjögren.  "Als ik huil, komen er geen tranen", is haar klacht.  Verder blijkt zij constant een droge mond te hebben en doen haar gewrichten pijn.  
Die klachten waren elk afzonderlijk in de medische wereld wel bekend, maar de combinatie ervan was tot dan toe slechts éénmaal beschreven; in 1926 door de Franse huidarts Henri Gougerot.

Henrik Sjögren verdiept zich verder in de aandoening en in 1930 schrijft hij er zijn eerste wetenschappelijke artikel over.  
Hij noemt de ziekte 'keratoconjunctivitis sicca'.

Henrik Samuel Conrad Sjögren wordt op 25 juli 1899 geboren in het Zweedse plaatsje Köping.  
Na het doorlopen van de middelbare school en het vervullen van zijn diensttijd begint Henrik in 1919 aan het Karolinska Insititut in Stockholm met zijn studie geneeskunde.  
Hij wordt verliefd op studiegenote Maria Hellgren, dochter van een vooraanstaand oogarts.  
Net als zijn geliefde specialiseert Henrik Sjögren zich in de oogheelkunde.  
Al tijdens zijn studie werkt hij als assistent op de afdeling oogziekten van het Serafimer Ziekenhuis in Stockholm.  
Na zijn afstuderen in 1927 krijgt hij hier een aanstelling.

Nadat Henrik Sjögren in 1929 op het spoor is gezet van 'zijn' aandoening, verzamelt hij zoveel mogelijk patiënten en bestudeert hij de aandoening grondig.  
Dat mondt in 1933 uit in een proefschrift getiteld Zur Kentniss der Keratoconjunctivitis sicca.  
Hij verkrijgt er zijn doctorstitel mee, maar de beoordelingscommissie is niet laaiend enthousiast over het wetenschappelijk gehalte.  
Jaren later blijkt overigens dat veel van hun kritiek onterecht is, Henrik Sjögren was met zijn denkbeelden zijn tijd ver vooruit.

De matige beoordeling boort Henrik Sjögren echter een aanstelling aan de universiteit door de neus.
Twee jaar later ruilen hij en zijn vrouw Stockholm in voor Jönköping.  Henrik Sjögren krijgt hier de kans een gloednieuwe oogkliniek op te zetten, terwijl Maria een oogartspraktijk aan huis start. Tot zijn pensioen in 1967 zal Henrik Sjögren in Jönköping blijven werken.

In 1943 vertaalt Bruce Hamilton, een Australische oogarts, het proefschrift van Henrik Sjögren in het Engels.  
De Australische oogartsen experimenteren in die tijd met contactlenzen, en kennis van de traanvorming (en van de afwijkingen hierin!) is daarbij van groot belang.  
Die vertaling doet naamsbekendheid van Henrik Sjögren bepaald geen kwaad.  
Spreekt men in de jaren dertig nog van het 'syndroom van Gougerot-Sjögren', later wordt het kortweg 'Syndroom van Sjögren' en heden spreekt men van 'Morbus Sjögren', oftewel 'Ziekte van Sjögren'. Alleen de Fransen houden nog tientallen jaren vast aan de naam 'syndroom van Gougerot', de Franse dermatoloog.

Henrik Sjögren gaat intussen onvermoeibaar door met onderzoek naar de aandoening.  
Gaandeweg word duidelijk dat de Ziekte van Sjögren behoort tot de auto-immuunziekten.  
Het afweersysteem vernietigt om nog onbekende redenen de traanklieren en speekselklieren.  
Daarnaast doet Henrik Sjögren onderzoek naar de mogelijkheid van het transplanteren van hoornvliezen.  
In 1961 verricht hij een hoornvliestransplantatie die rechtstreeks op de Zweedse televisie is te volgen.

Door zijn werk groeit de bescheiden, ietwat schuwe Zweedse oogarts uit tot een internationaal befaamde arts.  
Hij wordt door collega's uit de hele wereld uitgenodigd om lezingen te komen geven.  
In 1951 organiseert Bruce Hamilton, inmiddels professor, een congres in Australië, waarbij Sjögren het erelidmaatschap ontvangt van het Royal Australian College of Ophtalmologists.  
Ook zijn vaderland vergeet hem niet. In 1957 krijgt hij alsnog een aanstelling aan een universiteit, Gothenburg in dit geval. In 1961 wordt hij er hoogleraar.

Na zijn pensioen in 1967 verhuizen Henrik en Maria Sjögren naar Lund, waar Henrik de nabijheid van de universiteitsbibliotheek weet te waarderen.  
Hij overlijdt in 1986 en wordt begraven op Norra Begravningsplatsen in Stockholm, de begraafplaats van veel beroemde Zweden.
Zijn vrouw Maria ligt sinds haar dood in 1991 aan zijn zijde.

Henrik Sjögren moet niet verward worden met Karl Sjögren, de "Sjögren" van het Sjögren-Larsson syndroom